ÇOCUĞUNUZUN ÜSTÜN ZEKALI VE YETENEKLİ OLDUĞUNU BİLMEK NEDEN ÖNEMLİDİR?

[bureax]

ÇOCUĞUNUZUN ÜSTÜN ZEKALI VE YETENEKLİ OLDUĞUNU BİLMEK NEDEN
ÖNEMLİDİR?
Psikolog Çiğdem KARAKUŞ
Çocukların dünyanın en büyük filozofları olduğu söylenir.Çünkü onların zihinleri henüz
şartlanmamıştır.Dünyayı ve olayları bir yetişkinden farklı algılayabilirler.Çoğu yetişkinin
fark etmediği ya da önemsemediği ayrıntılar onlar için bir merak ve araştırma konusudur.Çok
soru sorar ve tuhaf yorumlarda bulunurlar.Her çocuğun içinde potansiyel bir sanatçı,bilim
adamı,siyasetçi ya da sporcu olabilir. Ebeveyn olmanın en büyük sorumluluklarından biri bu
potansiyeli keşfetmek ve gelişimesine imkan sağlamaktır.
Tarihten pek çok insan gelip geçer ama bazılarının isimleri asırlarca insanlığın hafızasında
kalır.Yüzyıllar önce yaşamış olmasına rağmen Sokrates ya da Öklid hala kitaplarda yerini
korur.Hiç bir felsefeci Aristotales’e dipnot düşmeden geçemez,Edirne’ye gidenler hayranlıkla
Selimiye Cami’ne bakar ve Mimar Sinan’ın sırrına vakıf olmaya
çalışır.Mozart,Farabi,Shakespeare,Goethe tüm bu insanları diğer insanlarından farklı kılan şey
onların üstün zeka ve yetenekleridir.Üstün zekalı ve yetenekli çocuklar dünyaya armağanlı
gönderilmiş ve toplumda az sayıda bulunan çocuklardır.Topluma yön veren, liderlik
yapan,icatlarıyla,sanat eserleriyle yeni çığırlar açan kişiler birer armağanlı insandır.

Üstün zekalı ve yetenekli çocuk kimdir?
Üstün zekalı ve yetenekli çocuk fen,sosyal,matematik,edebiyat gibi akademik bir alanda veya
sanat,yaratıcılık,önderlik vasıfları yönünden yaşıtlarından ileri düzeyde performans sergileyen
çocuktur.Çoğu zaman ileri gelişmişlikleri ebeveynleri,çevredeki insanlar ya da öğretmenleri
tarafından kolayca fark edilir.
Yusuf Talha 8 yaşında ve Beyazıt İlköğretim Okulunda üstün yetenekli çocuklar projesi
kapsamında eğitim görüyor.Annesi Nigar Hanım bebeklikten itibaren Talha’nın eğitimiyle
çok ilgilendiklerini ama ilk kez 6 yaşındayken üstün bir zekaya sahip olduğunu fark ettiklerini
söylüyor. “Komşumuzun İlkokul 4.sınıfa giden çocuğuna, bir matematik sorusu çözmesinde
yardımcı oluyordum.Soru 70’in içinde kaç tane 14 vardır,şeklindeydi.Biz hesaplama yaparken
Talha hemen atıldı tabi ki 5 tane 14 var dedi”.Rehberlik ve araştırma merkezinde yapılan
değerlendirme neticesinde Talha’nın 12 yaşındaki bir çocuğun soyut düşünme yeteneğine ve
üstün bir matematik zekasına sahip olduğu tespit edilmiş.
Armağanlı çocuklar bebeklikten itibaren yaşıtlarına göre daha farklı gelişirler.Mesela normal
çocuklara göre daha erken yürür,konuşur,el ve parmaklarını rahatça kullanabilirler.Normal bir
çocuk ilk kelimesini yaklaşık 8.ayında söylerken armağanlı bir çocuk ilk kelimesini ortalama
5.5 aylıkken söyleyebilmekte , 1.5 yaşına gelmeden önce de basit cümlelerle kendisini ifade
edebilmektedir.Nigar Hanım oğlunun 1 yaşındayken kullandığı kelimeleri çok net bir şekilde
telafuz edebildiğini ve kendisini rahatça ifade edebildiğini söylüyor. “küçükken Talha’ya çok
kitap okurdum.Bazen kitabın resimlerine bakarak hikayeyi kendisinin anlatmasını
isterdim.Çoğu zaman hikayeyi kitapta yazdığı gibi kelimesi kelimesine anlatırdı.Bir ara
okumayı öğrendi mi acaba diye düşündüm.” Üstün zekalı çocukların hafızaları çok
kuvvetlidir. Pek çoğu okula başlamadan önce kendi kendisine okumayı öğrenir.Bazı çocuklar
ebeveynlerinin desteği ile okul öncesi dönemde okuma öğrenebilir ama armağanlı çocukların

özelliği bunu kendi başlarına yapabiliyor olmalarıdır.Mesela,Talha’nın bir sınıf arkadaşı 3.5
yaşındayken kendi kendisine televizyonda geçen alt yazıları okumaya başlamış.
Yaratıcılık soru sormakla başlar
Üstün zekalı ve yetenekli çocukların en büyük özelliklerinden biri oldukça meraklı
olmalarıdır.Çok iyi gözlem yapar,ayrıntıları iyi yakalar ve sık sık soru sorarlar.Düşünceleri
bazen sıra dışıdır.Onlar minik bir bilim adamı edasıyla dolaşır,neden,nasıl ve niçinleri
sorgularlar.Yusuf Talha’nın babası Mehmet Bey, şu sıralar oğlunun “kuşların kanatları
olmasa ne olur?Anne kuş ,baba kuş ve yavruları birbirine benziyor,onları nasıl ayırt
edebiliriz” gibi sorular sorduğunu söylüyor
Doğuştan gelen zeka ve yeteneğin işlenmesi gerekir.
Bir toprak ne kadar verimli olursa olsun,işlemediğiniz takdirde bir ürün alamazsınız ya da
aldığınız ürün hak ettiği kalitelide olmaz. Aynı şekilde daha az verimli bir toprağı da
maksimum seviyede beslerseniz kapasitesine uygun en iyi ürünü alabilirsiniz.Zeka da
beslenerek geliştirilebilir ya da atıl bırakarak fakirleştirilebilir.Günümüzde her tür zekaya
hitap eden araç,gereç,oyuncak yanın da zeka geliştirici aktivitelerle ilgili pek çok kitap
mevcuttur.Ebeveynler çevrelerindeki imkanları araştırarak,kendilerini bu konuda
yetiştirmelidir.
Nigar ve Mehmet Önder çifti,okula başlayana kadar çocuklarıyla yakından ilgilenmişler ve
gereken eğitimi mümkün olduğunca iyi bir şekilde vermeye çalışmışlar. Nigar Hanım
çocuklarına eğitsel oyuncaklar aldığını,birlikte yap boz yaptıklarını,iki resim arasındaki
farkları bulmaya çalıştıklarını ve bunlara benzer eğitsel oyunlar oynadıklarını söylüyor. Şu
anda 4 yaşındaki ortanca oğluyla boyama çalışmalarına başlamışlar.
Armağanlı çocuklar ve aileleri ne tür sıkıntılar yaşıyor?
Önder ailesi, en büyük zorluğu Talha’yı nerede okutacağımıza karar verirken yaşadık
diyor.Çünkü O üstün zekalı bir çocuktu ve çoğu şeyi zaten öğrenmişti.Normal bir sınıfa

devam etmesi,çocuğun kapasitesi ve bilgisinin çok altında bir eğitim alması anlamına
geliyordu.Ne yazık ki ülkemizde üstün zekalı çocuklara yönelik eğitim veren özel okulların ve
devlet okullarının sayısı yok denecek kadar azdır.Aile daha sonra Beyazıt İlköğretim
Okulu’nu öğrenmiş.Çeşitli testler ve değerlendirmeler neticesinde, Talha burada üstün
yetenekli çocuklar projesi kapsamında eğitim almayı hak kazanmış.Fakat ebeveyni ya bu
proje durdurulursa ne yaparız demekten de kendini alamıyor.Burada normal derslerin yanında
resim,satranç,drama,İngilizce gibi yeteneklerini geliştirici dersler de görüyorlar.Talha
satrançta oldukça iddalı.Okul birinciliği yanında Cemal Kamacı Spor tesislerinde de
birinciliği var.Annesi Cemal Kamacı’da satranç oynamaya başladığında ,daha ilk oyunda
öğretmenini mat ettiğini anlatıyor.
Çocuğunuzun üstün yetenekli olduğunu tespit etmek neden önemli?
Üstün yetenekli çocuklar bilgiye açtır.Aynı anda pek çok alanda yetenekleri vardır.Hem bilgi
açlıklarının doyurulmasına hem de kabiliyetlerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyarlar.Armağanlı
insanlar aynı zamanda bir milletin en önemli kaynaklarından biridir.Bu kaynağın heba
edilmemesi,millete ve insanlığa faydalı birer fert olmaları için fırsat yaratılması bir
borçtur.Özel yetenekli çocuklar 3-8 yaşları arasında teşhis edilmelidir.Aksi takdirde
yönlendirme yapmak için geç kalınmış olur.
Nigar Hanım bir arkadaşının üstün yetenekli çocuğundan bahsederken şunları anlatıyor:
“çocuğu normal bir okula verdiler.Sınıftaki bütün çocuklar fişleri hecelerken,bu çocuk bir ay
boyunca en arka sırada oturdu çünkü zaten okuma-yazmayı biliyordu.Çocuk bir müddet
sonra içine kapandı.”
Üstün yetenekliler kapasitelerine uygun eğitim almadıkları takdirde bunalıma
girebilirler.Ayrıca pek çoğu hiç ders çalışmadan, normal bir sınıfta okutulan konuları rahatça
anlayabildikleri için ders çalışma alışkanlığı edinemezler.Bu da ileride ki akademik
başarılarını olumsuz etkiler.Bazı armağanlı çocuklar fark edilmedikleri ya da yeterince destek

görmedikleri zaman olumsuz davranışlarıyla dikkat çekmeye çalışırlar.Bu çocuklar toplum
için büyük bir risk grubu oluşturmaktadır. Üstün yetenekli çocuklar meydan okuyucu
ortamlarda öğrenirler.Öğretmen çocuğun zihnini ve yeteneğini harekete geçirici bir sorun
ortaya atar ve üstün yetenekli çocuk neticeye ulaşıncaya kadar bu sorunla uğraşır.Riskli ve
meydan okuyucu bir eğitim ortamının sağlanmaması çocuğu atıllığa itebilir. Armağanlı bir
çocuk tespit edildiği takdirde öğretmeni daha zengin bir öğretim imkanı sunabilir.Ayrıca
ebeveyn,çocuğun diğer yeteneklerini ortaya çıkarıcı faaliyetlerde, spor,resim,müzik,tiyatro
gibi, bulunması için zemin hazırlamalıdır.
Ailelere tavsiyeler
-Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimini kaydedin.Mesela,ilk yürüdüğü ve oturduğu
zaman,ilk iki kelimeli cümle kurduğu zaman,ilk bir kitabın sayfasını çevirdiği
zaman,nesneleri isimlendirdiği zaman gibi.Bu kaydı normal gelişim zamanlarıyla
karşılaştırarak, çocuğunuzun gelişiminin ileri mi yoksa geri mi olduğu hakkında fikir sahibi
olabilirsiniz.
-Çocuğunuza zengin bir çevre yaratın.Eğitici oyuncaklar,spor yapma imkanı,müze,tiyatro
veya botanik gezileri gibi.
-Çocuğunuza kitap okuyun.Zaman zaman okuduğunuz hikayeyi bir yerinde keserek , ondan
tamamlamasını isteyin.
-Çocuğunuza düşündürücü sorular sorun.Mesela,eğer insanlar uçabilse ne olurdu?Eğer bütün
arkadaşlarına küssen ne yapardın?Eğer yağmur yağmasa ne olurdu?gibi.
-Ondan gördüğü ya da seçtiği bir hayvanın resmini yapmasını isteyin.Daha sonra bu resme
yeni parçalar ekleyerek hayali bir hayvan çizip çizemeyeceğini sorun.
-Çocuğunuzdan çevresindeki olaylar hakkında tahminde bulunmasını isteyin.Örneğin;bu
çocuk neden kızgın olabilir?Sence filmde bundan sonra ne olacak?

-Nesnelerin birbiriyle ortak ve farklı yönlerini bulması için teşvik edin.Mesela,en sevdiği
oyuncaklar,aynı şekilli oyuncaklar,aynı renkteki oyuncaklar.
-Çok değişik bir yemek pişirmek için ondan fikir isteyin.
-Çocuğunuzun düşüncelerini dinlemek için ona zaman ayırın.
-Fikirlerini asla eleştirmeyin.Çok saçma,çok mantıksız,bu yanlış gibi yaratıcılığını
öldürebilecek ifadeler kullanmayın.
-Örnek alabileceği yetişkinlerle görüşmesi için ortam sağlayın.
-İlgilerini pekiştirin,önüne yeni ilgi alanları açın.
-Çocuğunuzun yaparak,yaşayarak öğrenmesini sağlayın.Mesela,onu hayvanat bahçesine
götürüp,hayvanlar ve özellikleri hakkında bilgi verebilirsiniz.
-Yaşına uygun sorumluluklar verin.
-Zihinsel başarılarını aşırı derecede vurgulamayın.
-Ürettiği şeyleri sergileme imkanı verin.
-Eğer çocuğunuz üstün yetenekli ise yardım alabileceğiniz kişiler ve kurumlarla bağlantıya
geçin.