Kişilik Bozuklukları
Kişilik bozuklukları uzun dönemli, şiddetli ve dirençli düşünce ve davranış kalıplarıyla karakterize olmuş zihinsel bozukluklar sınıfıdır. Kişisel bozuklukların tanımında kişinin içinde bulunduğu kültürel ve sosyal ortam çok önemlidir. Bir durumun kişilik bozukluğu olarak teşhis edilmesi için kişisel ve/veya sosyal yaşamında önemli oranda sıkıntı ve bozukluğa yol açacak bir davranış düzeni bulunmalıdır.
Kişilik problemleri çok çeşitlidir. Ancak hepsinin sergilediği ortak yan, dış dünyanın taleplerini ve sınırlamalarını kabul etme yeteneğinin noksanlığıdır. Bu bozukluklar kişinin davranışlarını, ailesiyle veya işteki ve eğlencedeki insanlarla ilişkilerini etkiler.
Bir kimseye kişilik bozukluğu teşhisi konulmadan önce, doktorların kişilik bozukluğu değişiklikleri araştırmaları ve bulunmadığını belirlemeleri gerekir. Ekseriyetle kişilik bozukluğu olanların çocukluk döneminde duygusal problemleri olmuştur.
Bu kişilik bozukluğu olan kimseler ekseriyetle problemlerinin sebebinin farkında değillerdir. Kendi davranışları ve düşünceleri yüzünden başkalarını suçlarlar. Tedavi genellikle psikoterapi yoluyla yapılır. Ancak arada sırada ilaç kullanılır. Terapinin anahtarı güven duyulan bir ilişki kurabilmektedir. Tedavi uzun sürebilir ve çıkmazlara girebilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden dördünün (ya da fazlasının) olması ile belirli genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli, toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda duyguların anlatımında kısıtlı kalma örüntüsü:
ailenin bir parçası olamadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alır.
hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğler.
başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi varsa bile çok azdır.
alsa bile çok etkinlikten zevk alır.
birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur.
başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünür.
duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım gösterir.
Şizotipak Kişilik Bozukluğu
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu
- Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
- Histrionik Kişilk
Narsistik Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden beşinin ( ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, üstünlük duygusu (düşmelerde ya da davranışlarda), beğenilme gereksinmesi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir örüntü:
kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır (örn. başarılarını ve yeteneklerini abartır, yeterli bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi bekler).
sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da kurusuz sevgi düşmeleri üzerine kafa yorarlya da toplumsal durumu üstün kişilerin (ya da kurumların) kendisini anlayabileceği ya da ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğini inarır.
çok beğenilmek ister.
hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin özellikle kayırılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilerine göre uyum gösterme.
kişiler arası ilişikleri kendi çıkarı için kullanır: Kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yanlarını kullanır.
empati yapamaz: Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini tanıyıp tanımlama konusunda isteksizdir.
çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır.
küstah, kendini beğenmiş davranış ya da tutumlar sergiler.
Kaçıngan (Çekingen) Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden dördünün ( ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bir örüntü:
eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişilerarası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınır.
sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez.
mahcup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterir.
toplumsal durumlarda eleştireleceği ya da dışlanacağı üzerine kafa yorar.
yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerler aynı ortamda bulunduğu durumlarda ketlenir.
kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak ya da başkalarından aşağı görür.
mahcup düşebileceğinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemiz.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden beşinin ( ya da fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksinmesinin aşırı olması:
başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çeker.
yaşamının çoğu önemli alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinir.
desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çeker. Not: Karşılıkta bulunmaya ilişkin gerçek korkuları buraya sokmayınız.
tasarıları başlatma ya da kendi başına iş yapma zorluğu vardır (böyle bir isteğinin ya da yapacak gücünün olmamasından çok doğru yapıp yapmadığına ya da yeteneklerine ilişkin kendine güveninin yokluğundan ötürü).
başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gider.
kendisine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız ya da çaresiz hisseder.
yakın bir ilişkisi sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı korkuları üzerine gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden dördünün ( ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, esneklik, açıklık ve verimlilik pahasına düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişiler arasında kontrol koyma üzerine aşıra kafa yormanın olduğu sürekli bir örüntü: yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize, etme ya da program yapma ile uğraşıp durur.
işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterir (örn.kendisine özgü aşırı katı ölçüler karşılanamadığı için bir tasarıyı tamamlayamaz).
boş zamanlarının değerlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendisini işe ya da üretkenliğe adar (ekonomik gereksinmeleri ile açıklanamaz).
ahlak, doğruluk ya da değerler gibi konularında vicdanın sesini aşırı dinler ve esneklik göstermez (kültürel ya da dinsel özdeşim ile açıklanamaz).
özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkartamaz.
başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemez.
para harcama konusunda hem kendisine, hem de başkalarına karşı cimri davranır; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür. Katı ve inatçıdır.
Psikolog Hüseyin Kaçın
http://www.huseyinkacin.com/0555 326 22 91 – huseyinkacin@hotmail.com
