AKRAN BASKISI NEDİR?
Ebeveynleri, sık sık çocuklarının yanlış arkadaş seçimlerinden ya da arkadaşlarının
teşviki ile yaptığı hatalı davranışlardan söz ederken duyarız. Peki çocuk ve gençler
neden akranların etkisiyle hata yaparlar.
Akran baskısı kişinin, yaşıtları tarafından kendilerine benzer şekilde davranması için
zorlanmasıdır. Akran baskısında kişi, davranış, değer ve inançlarını grubun normlarına uygun
şekilde değiştirmesi için etkilenmeye çalışılır ya da buna zorlanır. Kişi, grup tarafından
dışlanmamak, onay almak, gruba aidiyet hissetmek ya da alay edilmemek için akran baskısına
boyun eğer.
Akran baskısı en çok ergenlikte görülür
Akran baskısı her yaşta, hatta yetişkinler arasında bile, görülür. Mesela, 6 yaşındaki
çocuğunuz, arkadaşlarının hadi zillere basıp kaçalım teklifine, bunu yapmak istemediği
halde boyun eğebilir Fakat ergenlik dönemi, gençlerin hayatında, arkadaşlık ilişkilerinin ön
plana çıktığı, bir gruba dahil olmanın, akranları tarafından onay görmenin çok önem
kazandığı bir dönemdir. Bu yüzden araştırmalar en çok ergenlerin akran baskısına maruz
kaldığını göstermektedir.
Akran baskısı negatif ya da pozitif yönde olabilir
Yaygın inancın aksine akran baskısı her zaman için olumsuz bir durum değildir. Eğer
gencin olumlu değerlere sahip bir akran grubu varsa, yapmak istemediği ama kendisine iyilik
getirecek bir davranışı yapmaya zorlanabilir ya da kötü bir şey yapmasına engel olunur.
Örneğin, gencin grup tarafından kendisine yararlı olacak spor faaliyetine ya da bir kursa
katılmaya zorlanması gibi.
Akran baskısı negatif yönde olduğu zaman genç bu durumdan zarar görebilir ya da bir
başkasına zarar verebilir. Sigara gibi madde alışkanlığı edinme, kişinin sağlığını ya da
hayatını riske atacak davranışlar yapma, suç işleme, okul kurallarına uymama ,okuldan
kaçma, aile ve toplumla sık sık başın derde girmesi gibi sonuçlar doğurabilir.
Ebeveynler çocuklarına nasıl yardımcı olabilir?
Kendine güvenen kişiler akran baskısına daha az boyun eğerler. Çocuğunuzun
kendine güvenini geliştirmeye çalışın.
Çocuklarınıza düşüncelerinin, değer ve inançlarının arkasında nasıl duracaklarını
öğretin. Bunu, onlara örnek olarak yapın.
Hayır deme becerisi kazanmasını sağlayın. Bu becerinin gelişmesi için örnek
senaryolar bulup, uygun davranışlar üzerine konuşun hatta bunu canlandırın. Mesela,
Bir arkadaşın, yazılıda kopya çekmenizi teklif etti. Ne hissedersin? Kopya çekmek
ne gibi sonuçlar doğurur? Onu uygun şekilde nasıl reddedersin? gibi.
Negatif akran baskısının ne olduğunu anlamasına yardım edin.
Düzenli aile faaliyetleriniz olsun; pikniğe gitmek, birlikte bir aktiviteye katılmak
gibi. Bu çocuğunuzla daha fazla zaman geçirmenizi ve yakınlaşmanızı sağlayacaktır.
İyi arkadaşlar edinmesini teşvik edin. Çocuğunuz küçük ise, etrafındaki iyi çocukları
evinize çağırın, onlarla arkadaşlık yapmasını sağlayın.
Arkadaşlarını ve ailelerini tanıyın. Onları evinize davet edin.
Çocuğunuzun nerede olduğunu ve ne yaptığını bilin.
Çocuğunuz olumsuz bir arkadaş edindiyse, o arkadaşını eleştirmek iyi bir fikir
değildir. Bunun yerine olumsuz bulduğunuz davranışları tartışın. Mesela; bir
çocuğun annesine yalan söylemesi doğru mu sence? gibi.
Kendine güvenli davranışlarını övün. Unutmayın ki, övülen bir davranışın
tekrarlanma ihtimali çok yüksektir.
Çocuğunuzun kendine güven problemi olabilir. Grup tarafından dışlanmamak için,
her şeye evet demek gerektiğine inanıyor olabilir. Onun,kendine güvenli
davrandığında gruptan dışlanmayacağını bilakis, insanların ona daha çok saygı
duyacağını örneklerle anlamasını sağlayın.
Çocuğunuz tüm çabalarınıza rağmen yanlış arkadaşlar edindiyse, şunları göz önünde
tutun:
- İnsanlar arkadaşlarını rastgele seçmezler, kendilerine benzer kişilerle arkadaşlık
etme eğilimindedirler. Çocuğunuza verdiğiniz değer ve inançları gözden geçirin.
- Çocuğunuz dikkat çekmek için yanlış arkadaşlar edinmiş olabilir. Bunun için onunla
yakınlaşmaya çalışın.
Psikolog Çiğdem Alparslan Karakuş
