İNSAN DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ VE BİLİM SINAV SORULARI
Prof. Dr.Yılmaz Özakpınar 20 Aralık 1994
İNSAN DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ VE BİLİM
1.Ara sınavı
Sorular:
1. Bilimin zamanımızdaki metodolojisiyle ortaya çıkışından önceki devirlerde insanlar
hayatlarını sürdürmüşler ve birçok medeniyetler kurmuşlardır. Bilimin ve onun
uygulaması olan teknoloji, medeniyetle özdeş tutulabilir mi ? Tartışınız.
2. Bilimde olayları açıklamak için ortaya konulan fikirler kesin ve değişmez olmadığı
halde, bu nitelik bilimsel bilginin değerini azaltamadığı gibi, gözlenebilir olgular
alanını açıklamada bu bilgi türünün alternatifi de yoktur. Yorumlayınız.
3. Açıklayıcı fikre varmadaki ve fikirden çıkarım yapmada ki muhakeme işlemlerini
karşılaştırınız.
4. (a) Bir deney hangi mantıksal esasa göre bir fikri test etme niteliğini kazanır?
(b) Toriçeli deneyini (a) sorusunu cevaplandırma tarzınıza göre anlatınız.
5. Lashley’in ‘uyaran eşdeğerliği’yle ilgili deneyi nedir? Bu deney hangi psikolojik
problemle bağlantılıdır?
6. Şekil, büyüklük, açıklık konstanslarının(değişmezliklerinin) doğuşunu açıklayan ortak prensip nedir? Başka bir ifadeyle, bütün bu konstans hallerinde retinadaki durum değişmiş olmasına rağmen zihin mekanizması konstansa nasıl ulaşıyor?
7. (a)Penfield ve Boldrey’in ‘homunculus’u nasıl elde edilmiştir?
(b)’Homunculus’un, biyolojik açıdan bize anlattığı nedir?
8. Deney de en sonunda bize bir gözlem yaptırılır. O halde, doğal gözlem metodu ile
deney metodu arasında ne gibi bir fark vardır?
Prof . Dr .Yılmaz Özakpınar
İNSAN DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ ve BİLİM
2.Ara sınavı 18.4.1995
1. Bilim, olası bilgi doğuran bir araştırma faaliyetidir. Açıklayınız.
2. Bilim, değişken verilerden sabit ilişkileri nasıl saptıyor?
3. Alışma ( Zangwill’deki teknik anlamda ) olgusu ile şartlı refleks olgusunu
organizmanın olasılıkları ( probabilite ) öğrenme suretiyle çevreye intibak etmesi
olarak yorumlayabiliriz. Tartışınız.
4. Duyu yoksunluğu deneylerinin sonuçlarını dikkate alarak , Hebb kendi motivasyon
teorisinde ne gibi bir değişiklik yaptı ?
5. Psikometrik araştırmalar göre insan zekası 16 yaşında doruk noktasına erişir ve 25
yaşından sonra inişe geçer. Öyle ise, 45 yaşındaki bir yargıcın performansının,
kendisinin 30 yaşındaki performansına göre düşük olması doğaldır. Ne
düşünüyorsunuz?
6. Freud ‘ a göre, medeniyet, içgüdülerin kontrol altına alınmasının, ruh hastalıkları ise
içgüdülerin bastırılmasının eseridir. Açıklayınız.
7. Deney bir mukayeseye dayanarak hüküm vermektir. Hükmü nasıl ve ne hakkında
veriyoruz?
8. Zor bir problemin çözümünde eğitim gören birinci grup farelerin korteks hücreleri
çevresindeki sıvının 1 mm3 ‘ünde, eğitim görmeyen ikinci grup farelere ortalama 0.24
mgr daha fazla asetilkolin saptanmıştır ( M1 – M2 =0.24 ) .Lise 1A öğrencilerinin
matematik testi ortalamasının , 1B öğrencilerine göre 100 üzerinden 12 puan daha
fazla olduğu saptanmıştır ( MA – MB =12 ) .Hangi araştırmada, iki grup arasında
gerçek bir fark olduğunu söyleyebiliriz?
İNSAN DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ VE BİLİM
Yılsonu sınavı 30.5.1995
1. Bilim felsefesindeki bilimde ispat yoktur görüşü ile Fisher’in,bilim adamı Null hipotezini yanlışlamaya çalışır görüşünü birleştirerek yorumlayınız.
2. Ölümden sonra hayat devam edecektir beyanı iman kaynaklıdır. Ölümden sonra
hayat yoktur beyanı negatiftir; ama o da iman kaynaklıdır. Bu örnekten hareket ederek
bilimsel bilginin niteliğini ve sınırını açıklayınız.
3. Toriçelli deneyini ele alarak, bilimsel muhakemenin hangi basamaklardan geçtiğini
ve bilimsel kabulündeki mantıksal dayanağı açıklayınız.
4. a) Bilimsel gözlemde kontrol kavramını açıklayınız.
b) Neler yapılarak kontrol sağlanır?
c) Bir gözlemde kontrol ya vardır ya yoktur. Doğru mu? Neden?
d) Fizikte kontrol çok iyi sağlandığı için fizik objektiftir; psikoloji bir ölçüde sübjektif
kalmaya mahkumdur. Aynı kanaatte misiniz?
5. Bir deneyde hiç hata yoksa, o deney bilimseldir. Değerlendiriniz.
6. II . Mehmet ‘in Fatih Sultan Mehmet olacağını , bir zeka testi uygulayarak ( o devirde
test teknolojisi gelişmiş olsaydı ) önceden belirlemek mümkün olur muydu ? Zeka
testlerini değerlendirerek , bir eğitimciye rehberlik edecek sonuçlara varmaya
çalışınız.
7. İnsanda içgüdü ve akıl vardır ve bunlar bütünsel bir sistemin yapısı ve işleyiş
prensibi içinde yer alır. Bu ifade ışığında irade probleminde bir açıklama getirme
girişiminde bulununuz.
8. Claude Bernard’ın bilim metodolojisiyle ilgili bir sözünü yazınız ( anlam olarak
doğru nakletmeniz yeterli ) ve açıklayınız.
Prof. Dr. Yılmaz Özakpınar
DENEYLERİN DÜZENLENMESİ
Bütünleme Sınavı 15.06.1993
1. Bilimsel bilginin niteliklerini açıklayınız. Her bir niteliğin ne anlamda öyle olduğunu eleştirel bir gözle değerlendiriniz.
2. Felsefede ki ampirizm ve rasyonalizm tartışması ne idi? Modern bilim metodolojisi bu tartışmaya nasıl bir çözüm getirdi?
3. ‘‘Bilimsel bilginin amacı, kabul edilebilir bir teoriye ulaşmaktır.’’ ‘‘Bir teori asla ispat edilemez.’’ Bu iki ifade ışığında bilimsel bilginin mahiyetini saptayınız.
4. Bilimsel ilerlemenin, yeni bir olgu ortaya koymaktan çok, yeni bir kavram getirmek demek olduğunu Toriçelli ve Viviani deneyi örneğiyle anlatınız.
5. Şartlı refleks, kalıcı bir öğrenme olmaktan çok, uyaran şartlarına geçici bir adaptasyondur diyenlerin dayandığı şartlı refleksle ilgili olgular nelerdir? Betimleyiniz.
6. Penfield ve Boldrey’in , beynin elektrikle uyarılması tekniği ile yaptıkları gözlemler sonucu çizdikleri ‘‘homunculus’’, beyin fonksiyonlarının ve beynin anatomik ayrımlaşmasının dayandığı ne gibi bir prensibi ortaya çıkarmıştır? Açıklayınız.
7. McDougall’la başlayan ve daha sonra Lorenz’le yeni bir istikamet alan modern iç güdü kavramında çevre etkisi öğrenme ve genetik program işbirliğini gösteren iç güdüsel etkinlikleri betimleyiniz.
8. Kontrollü deneylere dayanmadığı halde Freud’un psikanalitik teorisini, bilimsel psikoloji çerçevesinde niçin göz ardı edemiyoruz?
Prof. Dr. Yılmaz Özakpınar
DENEYLERİN DÜZENLENMESİ
Ara sınavı 21 Aralık 1993
1. Bilimsel bilginin başka tür bilgiler arasında ki yeri nedir?
2. Bilimsel deney ile sıradan bir deneme arasında ki temel fark nedir?
3. ‘‘Bilimsel düşüncede mantıksal çelişkiye asla yer olmaz. ama düşüncenin sırf mantıksal tutarlılığı da bilimsel bilgi sağlayamaz.’’ Açıklayınız.
4. Bilimsel araştırma da ‘ ‘fikre varma’’ ve ‘‘fikirden yapılan prediksiyon’’ safhalarında ki muhakeme sürecini şartları ve nitelikleri bakımından karşılaştırınız.
5. Claude Bernard ‘‘deney bir mukayeseye dayanarak hüküm vermektir.’’diyor. bu görüşü açıklayınız.
6. ‘‘Bilimsel ilerleme yeni ve verimli kavramlara ulaşmaktır.’’ Açıklayınız.
7. Bilimsel deney, en sonun da deneyciye yeni bir gözlem yaptırır. Nitelik ve işlevi açısından bu gözlemin, deneye başlamadan önce deneycinin bulunan gözlemlerden farkı nedir?
Hata varyansı ve sistematik varyans kavramlarını açıklayınız. Deneysel araştırıcının bu iki tür varyans ile ilişkilerini betimleyiniz
Prof. Dr. Yılmaz Özakpınar
DENEYLERİN DÜZENLENMESİ
Yılsonu Sınavı 3 haziran 1994
1. Algılarken dış dünyanın kopyasını çıkarmıyoruz; dış dünyayı zihnimizde sembolik olarak inşa ediyoruz. Yorumlayınız ve örnekleyiniz.
2. (a) Sabit hatalar ve değişken hatalar nasıl doğuyor?
(b) Bu iki hata çeşidinin deney sonuçları üzerindeki ayrı ayrı etkileri nelerdir?
(c) Deneyci, bu hata kaynaklarına karşı ne gibi önlemler almalıdır?
3. Şartlı refleks olgusunun biyolojik fonksiyonunu, olgunun detaylı özelliklerini
değerlendirerek saptayınız.
4. Her araştırma metodu, olayların gözlemine birtakım sınırlamalar getirir. Belli başlı
araştırma metotlarını, getirdikleri sınırlamanın şekli ve derecesi bakımından
niteleyiniz.
5. Psikolojik düşüncede ‘’bilinçdışı’’ kavramının yerini , bilinen olgu , yaklaşım ve
teorileri göz önünde bulundurarak değerlendiriniz.
6. Bir deneyci 32 deneği 16 kişilik iki gruba random olarak ayırdı. Bir sözel malzemeyi
ezberlemeleri için bu iki gruba değişik birer öğrenme tekniği uyguladı. A grubu mean
skoru MA 27 , B grubu mean skoru MB 25 ‘dir. Her iki grubun da standart sapması
1.4’dür: SA 1.4 , S B 1.4 A grubuna uygulanan öğrenme metodu daha üstündür
diyebilir miyiz ? Yapacağınız istatistiksel muhakemeyi , hesaplama yoluyla ve ayrıca
grafiksel olarak gösteriniz.
7. Harry Harlow ‘un öğrenmede transfer meselesine getirdiği ‘’öğrenme açısı ‘’ kavramının, klasik transfer tanımına kattığı yeniliğin mahiyeti nedir? Bu kavramın dayandığı deneysel düzenlemenin özellikleri nelerdir?
8. ‘’ Medeniyet, inhibisyonun ( içgüdülerin direkt tatminine ket vurmanın ) eseridir.’’
‘’Nevrozların temelinde, içgüdüsel eğilimlerin tatmin edilmeden bastırılarak bilinçaltına itilmiş olması vardır .’’
Yukarıdaki ifadeler Freud’undur. bu iki ifadeden, medeniyetin bedeli nevroza yakalanmaktır sonucu çıkar mı ? Freud ne demek istiyor ?
Prof. Dr. Yılmaz Özakpınar
DENEYLERİN DÜZENLENMESİ
Bütünleme Sınavı 28 Haziran 1994
1. İnsan fiilen hiçbir hareket yapmadan; yapılacak hareketlerin birbirine bağlı sonuçlarını
sembolik zihinsel işlemlerle kestirebilir. Bu durum, evrim basamaklarında yukarı
çıkıldıkça ‘‘hareketten düşünceye geçiş’’in son noktasıdır. Bu saptamayı,
karşılaştırmalı psikoloji gözlemleri çerçevesinde açıklayınız.
2. ‘‘Her bilimsel deney bir mukayeseye dayanarak hüküm vermektir.’’
a) Claude Bernard’ın bu sözünü açıklayınız.
b)Verilen hükmün dayandığı istatistiksel yöntemin içerdiği işlemi betimleyiniz.
c) Varılan hükme, o işlemle nasıl bir mantıksal gerekçeye göre ulaşıldığını açıklayınız.
3. Bilimsel bir teorinin açıklayıcı bir yeni fikir içermesi test edilebilir olması ve sürüp
giden yeni deneyler yaptırarak yeni olgulara ve başka yeni kavramlara yol açması gibi
özelliklerini Toriçelli , Pascal ve Boyle’un araştırmaları çerçevesinde açıklayınız ve
örnekleyiniz.
4. I ) Bir bilimsel araştırma , ‘‘mekansal ilişkiler testinde erkeklerin kadınlardan daha
yüksek puan aldığını’’gösterdi.
II ) Mekansal ilişkiler testi mimarlık kabiliyeti ile pozitif korelasyonludur.
III ) Son derece değerli eserler meydana getiren çok başarılı kadın mimarlar
gözlenmiştir.Bu üç ifade de bir çelişki var mı? Bilimsel bilginin nitelikleri üzerinde
soru ile ilişkili açıklama yapınız.
5. Teknik anlama da ‘‘alışma’’, bir tür adaptasyon dur. ‘’Alışma’’yı ve ‘ ‘duyu adaptasyonu’’nu tanımlayınız. Bu iki olgunun kavramsal ortaklığını ve ayrıldıkları yönleri belirtiniz.
6. İnsan aynı zamanda sosyal bir canlı olduğu halde, psikoloji prensip olarak niçin biyolojik bir bilimdir? ( teknik bir sorudur.Teknik biçimde cevaplandırılması tavsiye edilir.)
7. Bilim de ‘‘yeni bilgilere ulaşma’’ ve ‘‘ilerleme’’ deyince ne anlıyoruz?
8. Würzburg ekolü içebakış metoduyla çalışmasına rağmen Wundt’la anlaşmazlığa düştü ve sonun da, behavioristlerin yanı sıra , içe bakış psikolojisinin yıkılmasına katkıda bulundu.Anlaşmazlık neydi ve sözü edilen katkı nasıl gerçekleşti ?
