|
Kişilik bozuklukları uzun dönemli,
şiddetli ve dirençli düşünce ve davranış
kalıplarıyla karakterize olmuş zihinsel bozukluklar
sınıfıdır. Kişisel bozuklukların
tanımında kişinin içinde bulunduğu
kültürel ve sosyal ortam çok önemlidir. Bir durumun
kişilik bozukluğu olarak teşhis edilmesi için
kişisel ve/veya sosyal yaşamında önemli oranda sıkıntı
ve bozukluğa yol açacak bir davranış düzeni
bulunmalıdır.
Kişilik problemleri çok çeşitlidir. Ancak hepsinin
sergilediği ortak yan, dış dünyanın taleplerini ve
sınırlamalarını kabul etme yeteneğinin
noksanlığıdır. Bu bozukluklar kişinin davranışlarını,
ailesiyle veya işteki ve eğlencedeki insanlarla ilişkilerini
etkiler.
Bir kimseye kişilik bozukluğu teşhisi konulmadan önce,
doktorların kişilik bozukluğu değişiklikleri
araştırmaları ve bulunmadığını
belirlemeleri gerekir. Ekseriyetle kişilik bozukluğu olanların
çocukluk döneminde duygusal problemleri olmuştur.
Bu
kişilik bozukluğu olan kimseler ekseriyetle problemlerinin
sebebinin farkında değillerdir. Kendi davranışları
ve düşünceleri yüzünden başkalarını
suçlarlar. Tedavi genellikle psikoterapi yoluyla yapılır.
Ancak arada sırada ilaç kullanılır. Terapinin
anahtarı güven duyulan bir ilişki kurabilmektedir. Tedavi uzun
sürebilir ve çıkmazlara girebilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden
dördünün (ya da fazlasının) olması ile belirli
genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik
koşullar altında ortaya çıkan, sürekli, toplumsal
ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda
duyguların anlatımında kısıtlı kalma
örüntüsü:
- ailenin bir
parçası olamadığı gibi, ne yakın
ilişkilere girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere
girmekten zevk alır.
- hemen her zaman tek bir etkinlikte
bulunmayı yeğler.
- başka biriyle cinsel
deneyim yaşamaya karşı ilgisi varsa bile çok
azdır.
- alsa bile çok
etkinlikten zevk alır.
- birinci derece
akrabaları dışında yakın arkadaşları
ya da sırdaşları yoktur.
- başkalarının
övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz
görünür.
- duygusal soğukluk,
kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım gösterir.
Şizotipak Kişilik Bozukluğu
Antisosyal Kişilik
Bozukluğu
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
Histrionik Kişilk
Narsistik Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden
beşinin ( ya da daha fazlasının) olması ile belirli,
genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik
koşullar altında ortaya çıkan, üstünlük
duygusu (düşmelerde ya da davranışlarda), beğenilme
gereksinmesi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir
örüntü:
- kendisinin çok
önemli olduğu duygusunu taşır (örn.
başarılarını ve yeteneklerini abartır, yeterli
bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak
bilinmeyi bekler).
- sınırsız
başarı, güç, zeka, güzellik ya da kurusuz
sevgi düşmeleri üzerine kafa yorarlya da toplumsal durumu
üstün kişilerin (ya da kurumların) kendisini
anlayabileceği ya da ancak onlarla arkadaşlık etmesi
gerektiğini inarır.
- çok beğenilmek
ister.
- hak kazandığı
duygusu vardır: Kendisinin özellikle kayırılacak
olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri
ya da bu beklentilerine göre uyum gösterme.
- kişiler arası
ilişikleri kendi çıkarı için kullanır:
Kendi amaçlarına ulaşmak için
başkalarının zayıf yanlarını
kullanır.
- empati yapamaz:
Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini
tanıyıp tanımlama konusunda isteksizdir.
- çoğu zaman
başkalarını kıskanır ya da
başkalarının kendisini kıskandığına
inanır.
- küstah, kendini
beğenmiş davranış ya da tutumlar sergiler.
Kaçıngan (Çekingen) Kişilik
Bozukluğu
Aşağıdakilerden
dördünün ( ya da daha fazlasının) olması ile
belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve
değişik koşullar altında ortaya çıkan,
toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz
değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın
olduğu sürekli bir örüntü:
- eleştirilecek,
beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla
çok fazla kişilerarası ilişki gerektiren mesleki
etkinliklerden kaçınır.
- sevildiğinden emin
olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez.
- mahcup
düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla
yakın ilişkilerde tutukluk gösterir.
- toplumsal durumlarda
eleştireleceği ya da dışlanacağı
üzerine kafa yorar.
- yetersizlik duyguları
yüzünden yeni kişilerler aynı ortamda bulunduğu
durumlarda ketlenir.
- kendisini toplumsal
yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak
ya da başkalarından aşağı görür.
- mahcup
düşebileceğinden ötürü kişisel
girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak
istemiz.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden
beşinin ( ya da fazlasının) olması ile belirli,
genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik
koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve
yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol
açacak biçimde kendisine bakılma gereksinmesinin
aşırı olması:
- başkalarından bol
miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik
kararlarını vermekte güçlük çeker.
- yaşamının
çoğu önemli alanında sorumluluk almak için
başkalarına gereksinir.
- desteğini
yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla
başkalarıyla aynı görüşü
paylaşmadığını söylemekte zorluk
çeker. Not: Karşılıkta bulunmaya ilişkin
gerçek korkuları buraya sokmayınız.
- tasarıları
başlatma ya da kendi başına iş yapma zorluğu
vardır (böyle bir isteğinin ya da yapacak
gücünün olmamasından çok doğru
yapıp yapmadığına ya da yeteneklerine ilişkin
kendine güveninin yokluğundan ötürü).
- başkalarının
bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan
şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gider.
- kendisine
bakamayacağına ilişkin aşırı korku
nedeniyle tek başına kaldığında kendisini
rahatsız ya da çaresiz hisseder.
- yakın bir ilişkisi
sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı
olarak derhal başka bir ilişki arayışı
içine girer
- kendi kendine bakma durumunda
bırakılacağı korkuları üzerine
gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu
Aşağıdakilerden
dördünün ( ya da daha fazlasının) olması ile
belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve
değişik koşullar altında ortaya çıkan,
esneklik, açıklık ve verimlilik pahasına
düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişiler
arasında kontrol koyma üzerine aşıra kafa yormanın
olduğu sürekli bir örüntü:
- yapılan etkinliğin
asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar,
kurallar, listeler, sıralama, organize, etme ya da program yapma
ile uğraşıp durur.
- işin bitirilmesini
zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterir
(örn.kendisine özgü aşırı katı
ölçüler karşılanamadığı
için bir tasarıyı tamamlayamaz).
- boş
zamanlarının değerlendirme etkinliklerinden ve
arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendisini
işe ya da üretkenliğe adar (ekonomik gereksinmeleri ile
açıklanamaz).
- ahlak, doğruluk ya da
değerler gibi konularında vicdanın sesini
aşırı dinler ve esneklik göstermez
(kültürel ya da dinsel özdeşim ile
açıklanamaz).
- özel bir değeri
olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden
çıkartamaz.
- başkaları, tam
olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul
etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da
başkalarıyla birlikte çalışmak istemez.
- para harcama konusunda hem
kendisine, hem de başkalarına karşı cimri
davranır; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler
için biriktirilmesi gereken bir şey olarak
görülür.
- katı ve
inatçıdır.
|